Huligani povezani s politikom i organiziranim kriminalom
• Nacionalistički narativi duboko su ukorijenjeni u ultras kulturi u zapadnoj Evropi, kao i u mnogim dijelovima Zapadnog Balkana
• Istraživanje Globalne inicijative za borbu protiv transnacionalnog organiziranog kriminala pokazalo je da je od 122 navijačke grupe na Balkanu njih 78 identificirano kao ultrasi, dok 21 sudjeluje u nasilnim djelima huliganstva
Fudbal je omiljen sport na Zapadnom Balkanu. Međutim, huliganizam je postao problem, zbog povezanosti s politikom, nacionalizmom, nasiljem i organiziranim kriminalom u regionu, iako te veze nisu ujednačene širom Zapadnog Balkana. Novi izvještaj Globalne inicijative za borbu protiv transnacionalnog organiziranog kriminala (GI-TOC), pod nazivom Opasne igre: Fudbalski huliganizam, politika i organizovani kriminal na Zapadnom Balkanu, čiji su autori Ruggero Scaturro i Saša Đorđević, nudi pregled organiziranih udruženja fudbalskih navijača u regijiu, identificira razlike između ultrasa i huligana i opisuje vezu između ovih grupa i nasilja, politike i kriminala.
- "Ujedinjeni ekstremnom i strastvenom podrškom svog fudbalskog kluba, ultrasi su dobro organizirana udruženja fudbalskih navijača, često sa snažnom privrženošću određenoj gradskoj četvrti, političkoj ideologiji ili etničkoj pripadnosti. Međutim, od osamdesetih godina takve političke i lokalne veze su utihnule, ustupajući mjesto aktima nasilja protiv suparničkih grupa i policije. Kako god, nisu svi članovi ultras grupa uključeni u takva ponašanja. Zapravo, nasilje koje su neki počinili često je razlog zašto odani fanovi napuštaju svoje grupe", kaže Ruggero Scaturro, analitičar Globalne inicijative za borbu protiv transnacionalnog organiziranog kriminala, koji provodi istraživanje o Zapadnom Balkanu i pitanjima vezanim za italijansku mafiju.
Nacionalizam je postao vezivno tkivo tribine
Njegove glavne oblasti interesja i stručnosti su organizirani kriminal u južnoj i jugoistočnoj Evropi, s posebnim fokusom na historiju Cosa Nostre i njene veze s drugim kriminalnim mrežama širom Mediterana. Kaže da su ekstremizam, dobar nivo organizacije i politički identitet tipične karakteristike huliganskih grupa.
No, dok su ultrasi definirani fanatičnom privrženošću svojih članova svom timu, huligani su jednostavno skloni nasilju, motivirani ekstremizmom ili učestvuju u kriminalnim aktivnostima pod maskom fudbalskih navijača. Ukratko, huligani su nasilni dio ultrasa, organizirani u grupama koje ispoljavaju ekstremistički etnički, vjerski ili politički identitet kroz upotrebu verbalnog i/ili fizičkog nasilja i kroz aktivnosti koje nanose "štetu" društvu, uključujući počinjenje zločina - dodaje Scaturro.
Saša Đorđević je terenski koordinator Globalne inicijative za borbu protiv transnacionalnog organiziranog kriminala i provodi istraživanje o organiziranom kriminalu te podržava civilno društvo u Srbiji i Crnoj Gori. Prethodno je procijenio učinak strategije protiv nasilja u sportu u Srbiji i založio se za regionalni okvir saradnje protiv huliganizma na Zapadnom Balkanu. Trenutno je doktorant na Fakultetu za krivično pravo i sigurnost u Sloveniji.
- "Krajem 1980-ih fudbalska tribina postaje mesto gde je dozvoljeno izgovoriti ono što je tada bilo zabranjeno u javnom diskursu, a početkom 1990-ih mesto gde se regrutuju mladići za rat u bivšoj Jugoslaviji. Nacionalizam je tako postao vezivno tkivo tribine, koje je metastaziralo posle ratova i ušao u vode nasilja bez tenkova i kriminala zbog profita. Međutim, to ne znači da je problem istovetan u regionu. Srbija i Bosna i Hercegovina se izdvajaju kao najproblematičnije, jer su najveći rizici i veze navijačkih i huliganskih grupa sa nasiljem, politikom i kriminalom", govori Đorđević.
Grupe povezane s trgovinom drogom, oružjem i reketiranjem
Prema njegovim riječima, tribina je odlično mjesto za slanje političkih poruka, a navijačke grupe su resurs za mobilizaciju ljudi, pružanje obezbjeđenja na političkim mitinzima ili iznenadni element koji provokacijama pretvori miran skup u nasilan.
- "Duboki su koreni politike i huliganizma u regionu. Na primer, u Srbiji pojedinci iz navijačkih grupa kao što su Delije, Grobari ili United Force bili su među prvima koju su ušli u Narodnu skupštinu 5. oktobra 2000. godine i tako učestvovali u razbijanju režima Slobodana Miloševića. Na Kosovu su pripadnici Plisata i Shqiponjata bili su na mitingu tri političke stranke protiv formiranja zajednice srpskih opština na Kosovu. U Bosni i Hercegovini, u širem smislu, nasilni incidenti navijačkih grupa različite etničke pripadnosti su posledica nečinjenja političkih partija na pomirenju naroda u zemlji u poslednje dve decenije. Štaviše, partije često koriste etničke razlike kako bi probudili nacionalizam i tako dobili jeftine političke poene", navodi Đorđević.
Tvrdi da su veze huliganizma i kriminala najjače u Srbiji i Bosni i Hercegovini.
- "U Srbiji postoje organizovane kriminalno-huliganske grupe koje se povezuju sa trgovinom drogom, oružjem i reketiranjem. Štaviše, navijanje i fudbal služe ili kao paravan za kriminalne aktivnosti ili kao pogon za regrutaciju novih članova. U Bosni i Hercegovini je veza nižeg intenziteta nego u Srbiji. Najsvežiji primer je grupa Principi, čiji su članovi, uključujući vođu, uhapšeni u februaru 2021. godine zbog više teških krivičnih dela, uključujući ubistva. Principi se povezuju sa jednim od dva glavna klana u Crnoj Gori, 'kavačkim', čiji je glavni posao trgovina kokaina iz Južne Amerike u Evropu. Pripadnici 'kavačkog klana' nisu samo iz Crne Gore, već i iz Srbije, Bosne i Hercegovine, Hrvatske i Slovenije", ističe Đorđević.
Huligani povezani s politikom i/ili organiziranim kriminalom
Scaturro smatra da su nacionalizam i nacionalistički narativi duboko ukorijenjeni u ultras kulturi u zapadnoj Evropi, kao i u mnogim dijelovima Zapadnog Balkana.
- "Naravno, u regiji s nedavnom historijom etničkih tenzija i rata takvi narativi izazivaju uvrede i sukobe između (suparničkih) grupa različite političke ideologije i etničke pripadnosti. Ultras kultura na Zapadnom Balkanu koristi napjeve i pjesme te razne nacionalističke, vjerske i fudbalske simbole i oznake od kasnih 1980-ih u Jugoslaviji i u Albaniji desetljeće kasnije", priča Scaturro.
Nastavlja kako je istraživanje pokazalo da je od 122 navijačke grupe na Zapadnom Balkanu 78 identificirano kao ultrasi, dok 21 sudjeluje u nasilnim djelima huliganstva, a također imaju veze s politikom i/ili organiziranim kriminalom.
- "Od količine i spektra incidenata najviše zabrinjavaju grupe u Srbiji (uglavnom Delije, Grobari, Firma, United Force i Torcida Sandžak), a slijede one u Bosni i Hercegovini (uglavnom Ultrasi, Horde zla, Lešinari, Manijaci, Red Army i Škripari)", obznanjuje Scaturro.
Osvrnuvši se na to kako nasilje često nema mnogo veze s rivalstvima vezanim za fudbal, napominje da je odgovor suštinski u definiciji huliganizma datoj u kontekstu ove studije.
Vrijednosti fudbala je da povezuje, a ne razdvaja ljude
- "Često je za ultrase 'starog stila', odnosno istinske navijače svog fudbalskog tima, nepotrebno i ničim izazvano nasilje glavni razlog napuštanja grupe. Huligani se, umjesto toga, ponašaju pod maskom fudbalskih navijača, ali imaju drugačiju agendu i motivirani su ekstremizmom (bilo političkim i/ili vjerskim) ili traženjem kriminalnih ciljeva", objašnjava Scaturro.
Đorđević naglašava kako je na dugoročnom planu važno da se njeguju vrijednosti fudbala kao sporta koji povezuje, a ne razdvaja ljude, prije svega tinejdžere, te da u regijiu postoje i dobri primjeri.
- "Partizan je u utakmici protiv Dunajske Strede u julu 2021. godine doveo na tribinu grupu mališana iz albanskog fudbalskog kluba Skadar. Problem je što sličnih akcija nema u kontinuitetu i uglavnom zavise od entuzijazma pojedinaca. Ovakve aktivnosti su važne i za prevenciju nasilja u sportu generalno i formiranje ljudi sa pravim vrednostima. Kratkoročno, važno je da postoji ujednačen institucionalni pristup policije, tužilaštva i sudstva u brzom rešavanju nasilnih incidenata, uključući one sa smrtnim ishodom. Nije važno samo da pojedinci iz tužilaštva ili policije reaguju, već da zajedno deluju sinhronizovano. Na primeru grupe Principi nije dobro što nakon skoro godinu i po dana od hapšenja nije počelo suđenje. Srednjoročno, važno je raditi na rasformiranju grupa ili podgrupa sa kriminalnom prošlošću, a to najviše zavisi od odgovora krivičnog pravosuđa", poručuje Đorđević.
Ocjenjujući kazne za huliganstvo, mišljenja je da su zakonski kazne odgovorajuće i u najvećoj mjeri u skladu s međunarodnom praksom i standardima.
Ne postoji jedinstveni recept za okončanje nasilja
- "Problem je blaga kaznena politika i primenjivanje sporazuma o priznavanju krivice u situacijama kada nisu otklonjenje opasnosti za ponavljanje istog ili sličnog krivičnog dela", kazuje Đorđević.
Scaturro priznaje da ne postoji jedinstveni recept za okončanje nasilja povezanog s fudbalom u regiji, ali prakse smanjenja štete može implementirati širok spektar aktera.
- "Uopćeno govoreći, izvještaj preporučuje da se posveti veća pažnja društvenim uslovima koji motiviraju ugrožene mlade da se uključe u fudbalski huliganizam, koji može poslužiti kao polazna tačka za organizirani kriminal. Osim toga, kako huliganizam pogađa mnoge aspekte društava na Zapadnom Balkanu, izvještaj uključuje niz konkretnih preporuka za sve zainteresirane strane, kao što su nacionalna i regionalna udruženja za provođenje zakona, nacionalne vlade, fudbalski klubovi i njihovi glavni sponzori te za civilno društvo i medije", zaključuje Scaturro.
Objavljeno: 02. jul 2022 | balkans-aljazeera-net Jasmin Alibegović
